سبک کوبیسم چیست؟ سبک هنری کوبیسم
سبک کوبیسم چیست؟ سبک هنری کوبیسم
سبک کوبیسم چیست؟ سبک هنری کوبیسم حجم‌گرایی یا کوبسیسم (به فرانسوی: Cubsisme) یکی از سبک‌های هنری است. کوبیسم در فاصله سال‌های ۱۹۰۷ تا ۱۹۰۸ به‌عنوان سبکی جدی در نقاشی ظهور کرد، که از نقاط عطف هنر غرب به‌شمار می‌آید.
واژه «کوبیسم» از ریشه «Cube» به معنی «مکعب» اخذ شده‌است. این واژه را نخستین بار لویی وکسل منتقد هنری به‌کار برد. دوید هاکنی در کنفرانس دانشگاه هاروارد در ۶ فوریه ۱۹۸۶ در این باره می‌گوید:
امروزه کلمه کوبیسم برای آن‌چه که براک و پیکاسو انجام دادند عبارت بسیار سیه‌روز و بد گزینش شده‌ای است. در واقع کوبیسم را لویی وکسل، منتقد معروف، پایه گذاشت. او داشت اتفاقی را که در یک اثر افتاده بود را تحلیل می‌کرد و فکر می‌کرد کوبیسم یعنی مکعب‌ها و سطح‌ها. و این انگی بود که دیگر به آن زده شده بود. کوبیسم ماجرای مکعب‌ها نیست. کوبیسم یک دید ساده‌انگارانه معمولی است که از راه نوعی هندسه به تجرید می‌رسد.
تاریخچه سبک هنری کوبیسم
میان مورخان هنر تاریخ دقیق اولین ردپای کوبیسم همیشه موضوع بحث و مناقشه بوده‌است. برخی آغاز پیدایش آن را در تابلوی معروف «دوشیزگان آوینیون» (به فرانسوی: Les Demoiselles d’Avignon)پ متعلق به پیکاسو می‌دانند. این تابلو تصویر پنج زن در فاحشه‌خانه‌ای در خیابان آوینیون شهر بارسلونای اسپانیا است که با ترکیب اشکال دندانه‌دار، نقش‌های هموار و فرم‌هایی برگرفته از نقاب‌های آفریقایی نقاشی شده‌است.
برخی دیگر، تأثیر آثار هنرمند فرانسوی، پل سزان را بر روی پیکاسو و ژرژ براک مهم‌ترین عامل شکل‌گیری این جنبش می‌دانند. سزان، پیش از مرگش در سال ۱۹۰۶ در تابلوهایش به‌طور فزاینده‌ای به تسهیل و هموار ساختن استفاده از اشکال می‌پرداخت. به‌علاوه، او برای اولین بار شیوه‌ای را در نقاشی خلق کرد که مورخان هنر آن را passage (گذرگاه) نامیدند؛ در این شیوه گاهی قسمت‌هایی از تابلو بدون رنگ رها می‌شد، به عنوان مثال حد فاصل میان دو کوه خالی می‌ماند، به‌طوری‌که صخره و هوا در هم ادغام شوند و از هم عبور کنند.
در سبک کوبیسم چنین نوآوری‌هایی از دو جهت برای هنرمندان این سبک حائز اهمیت بودند؛ اولاً چنین شیوه‌ای تجارب فیزیکی را به چالش می‌طلبید و ثانیاً هنرمندان را تشویق می‌کرد تا دید خود را نسبت به نقاشی تغییر دهند و آن را به‌عنوان تمامیتی غیر وابسته (و حتی مخالف) با تجارب فیزیکی دنیای بیرون ببینند، که دارای هویت و منطق درونی مستقلی است.
به این ترتیب پیکاسو و براک تحت تأثیر شیوه سزان در نقاشی، آثاری را از مناظر طبیعی به شیوه وی آفریدند و در سال ۱۹۰۸ در نمایشگاهی در پاریس در معرض دید عموم گذاشتند. این نمایشگاه نیز مانند اولین نمایشگاه آثار امپرسیونیستی با اعتراضات گسترده منتقدان روبه‌رو شد، و در بازدید از همین آثار بود که منتقد معروف لوئیس واکسل (Louis Vauxelles) در تمسخر این سبک نو، واژه کوبیسم را که از cube به‌معنای «مکعب» گرفته شده، به آن نسبت داد.
پیکاسو و براک، در نقاشی‌های اولیه خود، ابزارهایی را به‌غیر از «تحلیل دادن توهم فضا» به‌کار گرفته بودند. در اولین قدم آن‌ها از شر قراردادهای مرسوم رهایی یافتند! ساختمان‌ها به جای قرار گرفتن در یک خط عرضی یا پشت سر هم، یکی بر روی دیگری بنا می‌شدند. به‌علاوه پیکاسو در برخی آثارش، نه تنها ساختمان‌ها بلکه تمام تصویر پیش زمینه را به‌شکل مکعب‌های ریزی نقاشی می‌کرد. او با پرداخت‌های مشترک به زمین و آسمان، فضای بوم را به نوعی وحدت می‌رساند، اما در این میان با ترکیب حجم‌های تو پر و میان تهی، از ایجاد «ابهام» نیز غافل نمی‌شد!
موضوع دیگری که آثار کوبیسم را در معرض انتقادات شدید می‌گذاشت، این بود که برخلاف شیوه معمول پرداختن به نور برای ایجاد فضای سه بعدی در نقاشی‌های متداول آن دوران، در این نقاشی‌ها منبع و زاویه مشخصی برای تابش نور وجود نداشت.
در برخی سایه‌های موجود منبع نور را در چپ و در بعضی دیگر در راست یا بالا یا پائین و حتی روبه‌رو نشان می‌داد. علاوه بر آن نقش‌ها به نحوی تقارن داشتند که محدب یا مقعر بودن آن‌ها برای بیننده ممکن نبود. در واقع ایجاد ابهام در ذهن بیننده را می‌توان به‌عنوان برجسته‌ترین ویژگی کوبیسم برشمرد.
هنرمندان سبک کوبیسم کوشش می‌کنند تا کلیت یک پدیده (وجوه مختلف یک شی) را در آن واحد در یک سطح دو بعدی عرضه کنند، کوبیسم از این جهت مدعی رئالیسم بود، ولی نه رئالیسم بصری و امپرسیونیستی بلکه رئالیسم مفهومی. آن‌ها همچنین در تلاش بودند تا ذهنیت خود را از اشیاء و موجودات به صورت اشکال هندسی بیان کنند. از این رو آن‌چه را که در واقعیت وجود دارد به گونه‌ای که در مقابل چشمان ما قابل رؤیت است نمی‌بینیم.
عقل سالم در بدن سالم است، نام اثر بالا در سبک کوبیسم از گئورگ پائولی، نقاش سوئدی به سال ۱۹۱۲ میلادی.
این اثر اکنون در مالکیت موزه هنر مالمو قرار دارد.
تاثیر سبک هنری کوبیسم
این سبک جنبشی خلاق و زیبا را به‌وجود آورد که به پیدایش حرکت‌ها و سبک‌های فراوانی در قرن بیستم منتهی شد، که از آن جمله فوتوریسم، اورفیسم، پوریسم (ناب‌گرایی) و ورتیسم را می‌توان نام برد.
کوبیسم را تحت تأثیر نقاشی‌های سزان می‌دانند، البته براک و پیکاسو کوبیسم را کاری نو در نقاشی می‌دانستند، همان‌طور که پیکاسو در سال ۱۹۳۹ گفته بود که «آن‌ها به دنبال زبانی نو بودند».
صرف نظر از تعلق خاطر پیکاسو و براک به امپرسیونیسم و استفاده از جهان بیرون به‌عنوان موضوع، آن‌ها از این نظریه سورا و سزان نیز تبعیت می‌کردند که برای تأثیرگذاری یک نقاشی باید شکل و شمایل اشیاء و فضای آن‌ها را در بوم دگرگون کرد.
آن‌ها همچنین با پرداختن به بخش کوچکی از جهان واقعی، محدود ساختن نقش مایه‌ها به موضوعات داخل آتلیه و پرهیز از فضای آزاد، تنوع اندک مضامین و مهم بودن طرز بیان در برابر موضوع و محتوا، گرایش‌های سمبولیستی خود را نشان می‌دادند.
هنرمندان سبک هنری کوبیسم
در سبک هنری کوبیسم به جز ژرژ براک و پابلو پیکاسو که از آن‌ها به‌عنوان آفرینندگان این سبک یاد شده، خوان گریس به‌خصوص پس از این دو و در قالب کوبیسم ترکیبی به خلق آثاری پرداخت.
دختر با ماندولین، پابلو پیکاسو، موزه هنر مدرن نیویورک
خوان گریس – پرتره پابلو پیکاسو – پروژه هنری گوگل
